Openbaar bestuur en vergaderen zijn bijna synoniemen van elkaar. Waar bedrijven altijd een zekere hiërarchie kennen en beslissingen uiteindelijk vrijwel altijd door de directie genomen worden, ligt dat in het openbaar bestuur totaal anders. Hier wordt bij meerderheid van stemmen beslist. Voordat die meerderheid bereikt is, kunnen spanning en emotie soms hoog oplopen. Aan de burgemeester is de taak, officiële vergaderingen in goede banen te leiden. MEETINGS sprak met Roel Cazemier, die bijna dertig jaar lang burgemeester was in diverse gemeenten in Nederland.
Tekst: Erik van der Does de Bye
Burgemeesterschap houdt onder andere in: vijf tot zes vergaderingen per dag, ook in de avonden, en daarnaast ook in het weekeinde in de gemeente acte de présence geven. Je moet geen hekel aan vergaderingen hebben, maar het is niet zo dat vergaderingen per definitie ‘leuk’ zijn. Roel: “Vergaderingen zijn noodzakelijk voor het besluitvormingsproces - en kennen gelukkig vaak leuke momenten.”
Doelstelling
Roel hanteert een even eenvoudige als doeltreffende ‘defi nitie’ van vergaderingen: “Een vergadering is een bijeenkomst van twee of meer personen met een bepaald doel en een agenda om dat doel te bereiken. Dat doel is meestal het nemen van een besluit.” Besluitvorming in een democratisch stelsel betekent het creëren van een zo groot mogelijk draagvlak. Daarom wordt het openbaar bestuur in een democratie gekenmerkt door (veelvuldig) vergaderen, waarbij alle belangen zorgvuldig dienen te worden afgewogen. De burgemeester zit niet alleen de vrijwel altijd openbare raadsvergadering voor, maar ook de besloten collegevergaderingen. Roel wijst op het grote verschil tussen openbare en besloten vergaderingen: “Bij openbare vergaderingen hebben veel raadsleden de gelegenheid zich te profileren en veel raadsleden maken daar graag gebruik van. In de besloten collegevergaderingen is die profileringsdrang aanmerkelijk minder, maar zeker niet afwezig. Ook wethouders willen graag laten zien wat ze voor hun achterban bereikt hebben.”
Verschillen in vergadercultuur
Roel heeft in vijf gemeenten de voorzittershamer gehanteerd. Op de vraag of er regionale verschillen zijn, antwoordt hij: “Er is vrij veel uniformiteit in de verschillende gemeenten in Nederland. Dat heeft Thorbecke bewust zo gecreëerd.” De liberaal Roel Cazemier haalt bewust zijn liberale geestverwant uit de negentiende eeuw aan, omdat die door middel van de Gemeentewet niet alleen een vroege vorm van lokale democratie heeft ingevoerd, maar ook eenzelfde bestuurlijke structuur voor alle gemeenten in Nederland.
Tegelijkertijd zijn er wel cultuurverschillen. In Drenthe en in Twente, waar Roel burgemeester was in Ruinerwold respectievelijk Dinkelland is de cultuur duidelijk anders dan in het westen: “In het oosten, maar vaak ook in het noorden, is men minder direct. Op het moment dat een raadslid aangeeft dat ‘de burgemeester wel gelijk zal hebben,’ kun je erop rekenen dat je punt het niet gaat halen. Dat is in het westen precies andersom: daar gooit iedereen zijn mening direct op tafel en wordt er vervolgens net zo lang gepolderd totdat er een breed gedragen compromis uitkomt.”
Toen Roel begon als burgemeester, was de gemeenteraad formeel het hoofd van de gemeente en maakten de wethouders deel uit van de raad - het zogeheten monisme. In de praktijk betekende dit, dat de gemeenteraden vrij volgzaam waren. “Sinds de invoering van het dualisme is dit anders en profileert de raad zich veel meer. Dat heeft er echter ook toe geleid dat er sneller burgemeesters en wethouders naar huis gestuurd worden. De komst van internet en sociale media hebben de profileringsmogelijkheden van raadsleden sterk vergroot.”
Compromissen
Het belang van compromissen sluiten wordt door Roel met kracht benadrukt. Hij parafraseert NRC columnist Tom Meeus: “De nationale politiek, maar misschien geldt dit ook voor de lokale politiek, is het vermogen, compromissen te sluiten aan het verliezen.” En daarmee geeft hijhaarfijn aan wat het doel van openbaar bestuur is: de belangen van alle inwoners behartigen. Dat is het grote verschil met het veel hiërarchischer geleide bedrijfsleven, dat alleen het eigen belang hoeft te behartigen. De rol van de burgemeester in het besluitvormingsproces is van een niet te onderschatten belang. “Je bepaalt niet de agenda, maar je zorgt dat deze op een deugdelijke wijze wordt afgewerkt. Ook bij een agree to disagree moet een gemeenteraad tot een besluit kunnen komen, liefst met een zo groot mogelijk draagvlak.” Is vergaderen leuk? Over de vraag of vergaderen leuk is, moet Roel even nadenken. “Vergaderen is geen doel op zich en er wordt niet vergaderd omdat het leuk is. Een minister zei ooit: ‘De eerste dag en de laatste dag van het ministerschap zijn het leukst.’ En dat geldt voor een vergadering eigenlijk ook. Het is leuk om elkaar weer vooraf te begroeten en elkaar na afloop, vaak onder het genot van een hapje en een drankje, te spreken.” Het burgemeesterschap heeft Roel zeer veel voldoening gegeven. “Als burgemeester ben je niet alleen het gezicht van de gemeente, maar ook de hoeder van de lokale democratie. Afgezien van de paar portefeuilles die je hebt, ben je vooral bezig met ervoor zorgen dat iedereen gehoord kan worden. Je bent eigenlijk een soort dirigent: jij moet ervoor zorgen dat iets te enthousiaste raadsleden wat worden afgeremd, zodat ook de anderen kunnen doen waarvoor ze gekozen zijn.
Roel Cazemier (Oldebroek, 1959) studeerde publiek recht in Groningen en werkte aanvankelijk bij de provincie Fryslân. Hij werd op 32-jarige leeftijd burgemeester van Ruinerwold en was op dat moment de jongste burgemeester van Nederland. Naderhand was hij burgemeester op Ameland. Na een korte periode bij Omrop Fryslân te hebben gewerkt, was hij burgemeester van Dinkelland en hij sloot zijn carrière voorlopig af in de gemeente Krimpenerwaard.
